GRA TERENOWA PO DROZDOWIE I OKOLICY

Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi 

Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi z siedzibą w Drozdowie obejmuje unikalne tereny doliny Narwi od Piątnicy do Bronowa, okolice jednej z najpiękniejszych i najbardziej dziewiczych rzek Polski. Park został utworzony w 1994 roku, aby chronić wyjątkowe wartości przyrodnicze, krajobrazowe oraz kulturowe tego obszaru. Na terenie parku znajdują się dwa rezerwaty przyrody, będące ostoją dla wielu rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt.

Różnorodne trasy piesze czy rowerowe prowadzą przez malownicze zakątki doliny  Narwi, a także przez liczne zabytki kulturowe. W parku można podziwiać roślinność łąkową, lasy łęgowe, grądy, a także obserwować ptaki wodno-błotne oraz inne rzadko spotykane gatunki fauny.

Drozdowo, jako siedziba Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi, stanowi doskonałą bazę wypadową dla osób pragnących zgłębić przyrodnicze i kulturowe skarby tego regionu lub poznawać historyczne tajemnice.

Zachęcamy więc do odwiedzenia Drozdowa, aby odkryć dziedzictwo rodziny Lutosławskich, ich niezwykły wkład w rozwój kulturalny i intelektualny Polski, ale także piękno i różnorodność przyrody tego wyjątkowego miejsca w województwie podlaskim.

 ZAPRASZAMY DO NASZEJ ZABAWY!!!

PUNKT 1 - Ośrodek rehabilitacji zwierząt w siedzibie Parku

Ośrodek rehabilitacji zwierząt odgrywa niezwykle ważną rolę w ochronie dzikiej przyrody i przywracaniu równowagi ekosystemów. Jest to miejsce, gdzie ranne, chore lub osierocone ptaki znajdują bezpieczne schronienie oraz szansę na powrót do naturalnego środowiska. Nasz ośrodek to miejsce, gdzie zwierzęta, które doznały obrażeń, padły ofiarą kłusowników lub straciły swoje naturalne środowisko, otrzymują niezbędną opiekę weterynaryjną. W ośrodku ptaki są leczone, odżywiane i pielęgnowane do momentu całkowitego wyzdrowienia.                    

                             Dzięcioł średni                                                       Podlot uszatki zwyczajnej                                                  Pisklę bociana białego

Do naszego ośrodka trafiają między innymi: gołębie, jerzyki, puszczyki, myszołowy, jednak najbardziej dominującym gatunkiem jest bocian biały. Przywożone są pisklęta, młode ptaki i starsze osobniki. Każde z tych stworzeń ma swoją indywidualną historię, ale dzięki opiece wiele z nich powraca do natury.  Jest to dowód na to, jak bardzo wartościowa jest praca w takim ośrodku. Po przebyciu niezbędnej rehabilitacji i odzyskaniu zdrowia podopieczni ośrodka wypuszczani są na wolność. 

Nasz ośrodek odgrywa także istotną rolę w edukacji społeczeństwa na temat ochrony ptaków i ich środowisk. Poprzez organizację zajęć edukacyjnych i prelekcji związanych z tym tematem przyczyniamy się do podnoszenia świadomości ludzi na temat ekologicznych zagrożeń, z którymi borykają się ptaki, a także na temat znaczenia ich ochrony dla zachowania różnorodności biologicznej. Dzięki temu ośrodek rehabilitacji zwierząt inspiruje i mobilizuje społeczność do pomocy na rzecz ochrony dzikiej przyrody.

Wspólne działania dla dobra tych pięknych stworzeń wzmacniają poczucie społeczności, dając nadzieję na lepszą przyszłość dla ptaków i ich siedlisk.

PUNKT 2 - Oczko wodne przy siedzibie Parku

Siedlisko płazów ogoniastych i bezogonowych, w tym traszek i żab. Przy oczku wodnym znajdują się dwie tablice poglądowe dotyczące wody będącej źródłem życia oraz różnych gatunków płazów i gadów występujące w Polsce. To tutaj odbywają się zajęcia edukacyjne dotyczące biologii i ekologii płazów oraz innych zwierząt i roślin związanych z życiem w środowisku wodnym. Można tu obserwować: grzybienie białe, grążele żółte, tatarak zwyczajny, pałkę szerokolistną i rzęsę wodną.

Oczka wodne stanowią idealne środowisko dla kijanek, które są stadium rozwojowym płazów bezogonowych, takich jak żaby i ropuchy. Kijanki są niezwykle interesującymi stworzeniami. Mają wspaniałe zdolności pływackie. Są wyposażone w ogon, który pełni rolę napędu i umożliwia im poruszanie się w wodzie. W miarę upływu czasu kijanki przechodzą przez proces metamorfozy, w trakcie którego rozwijają się kończyny i płuca. W końcu przekształcają się w dorosłe płazy. Kijanki oddychają za pomocą skrzeli, które znajdują się po bokach ich głowy. Skrzela umożliwiają im pobieranie tlenu rozpuszczonego w wodzie. Jednak wraz z rozwojem płuc kijanki zaczynają oddychać powietrzem atmosferycznym, a ich skrzela stopniowo zanikają. Kijanki są roślinożercami i żywią się głównie roślinami wodnymi. Ich pyszczki są przystosowane do zeskrobywania glonów i innych roślin z powierzchni podwodnych przedmiotów, takich jak kamienie czy rośliny wodne.

                                                        Zajęcia edukacyjne przy oczku wodnym

Oczka wodne odgrywają ważną rolę w utrzymaniu bioróżnorodności organizmów roślinnych i zwierzęcych. Stanowią:

1. Siedlisko dla organizmów wodnych  takich jak ryby, płazy, skorupiaki, mięczaki, owady wodne itp. Dostarczają im pożywienia, schronienia i odpowiedniego środowiska do wzrostu i rozwoju.

2. Miejsce do rozmnażania, które jest niezbędne dla przetrwania ich gatunku. Ryby i płazy zwykle składają jaja w wodzie, a larwy potrzebują wody do rozwoju.

3. Źródło pożywienia dla zwierząt, takich jak ptaki wodne, ssaki wodne i drapieżne owady wodne. Rośliny wodne i organizmy wodne stanowią ważne źródło pokarmu dla wielu zwierząt lądowych, takich jak lisy, jelenie i inne ssaki.

4. Wodopój - oczka wodne stanowią dla zwierząt źródło wody pitnej, co jest szczególnie ważne w obszarach suchych, gdzie woda jest rzadka.

5. Poprawiają mikroklimat dzięki zwiększeniu wilgotności powietrza poprzez parowanie wody. Ma to korzystny wpływ  na jakość życia organizmów żyjących w tym ekosystemie. Powietrze staje się bardziej wilgotne i chłodniejsze, co pomaga w zmniejszeniu temperatury otoczenia i  zanieczyszczeń powietrza.

PUNKT 3 - Rzeka Narwica (użytek ekologiczny) 

Użytek ekologiczny jest dość popularną formą ochrony przyrody. Najczęściej obejmuje tereny podmokłe, o niewielkiej przydatności gospodarczej, za to wartościowe z uwagi na swoje przyrodnicze znaczenie. Na terenie ŁPKDN znajdują się cztery użytki ekologiczne.

Celem utworzenia użytku ekologicznego RZEKA NARWICA o powierzchni 12,81 ha była ochrona koryta Narwicy oraz zespołów roślinności wodnej i bagiennej. Rzeka swój początek bierze w miejscowości Niewodowo. Całkowita długość cieku wodnego wynosi ok. 10 km, a szerokość  ok. 10 - 20 m. Jest to największe starorzecze Narwi. Siedlisko Narwicy jest bardzo zróżnicowane. Ogromny wpływ na to ma spływ wód z Wysoczyzny Kolneńskiej, który nadaje jej szczególny charakter hydrologiczny, co wpływa na występującą tu roślinność. W jej otoczeniu znajdują się łąki, pastwiska, ziołorośla oraz szuwary. Na lustrze przepływającej wolno wody można zobaczyć przepiękne grzybienie białe, grążel żółty i strzałkę wodną.

W wielu miejscach spotkamy również rogatka sztywnego, a miejscami moczarkę kanadyjską. Na płyciznach obficie występuje osoka aloesowata i żabiściek pływający oraz roślinność pływająca tj. spirodela wielokorzeniowa, rzęsa garbata czy rzęsa trójrowkowa.

W płytszych partiach akwenu spotkamy rzęsę drobną. W tym zbiorniku często zobaczyć można bobra europejskiego i wydrę.

PUNKT 4 - Kaplica Lutosławskich na cmentarzu w Drozdowie

Jest to kaplica grobowa, zaprojektowana przez Witolda Lanciego, a zbudowana w 1870 roku przez Franciszka Lutosławskiego na cześć swojej pierwszej żony Marii.

Kaplica jest w stylu neoromańskim, dwukondygnacyjna. Pierwsza kondygnacja to krypta grobowa. Nie widać jej z zewnątrz, ponieważ znajduje się pod nasypem, tworzącym wyniesienie. Druga kondygnacja to kaplica. Nad jej wejściem widać tablicę z napisem: Grób rodziny Lutosławskich. Z zewnątrz kaplicę ozdabia trójkątny szczyt z fryzem arkadowym, a z boku fryz podokapowy. Okna są małe, zamknięte półkoliście. Dach dwuspadowy pokryty blachą. Z boku kaplicy znajduje się napis „W rocznicę śmierci Maryi ze Szczygielskich Lutosławskiej 20 maja 1870 r". Pochowani są w niej tylko niektórzy członkowie rodu Lutosławskich. Spoczywa tu między innymi: ksiądz Kazimierz Lutosławski – syn Franciszka, Druh Szary, który współtworzył pierwsze drużyny harcerskie i do historii przeszedł jako pomysłodawca przysięgi harcerskiej oraz projektant i twórca krzyża harcerskiego, poseł na sejm przedwojenny. Jego szczątki znajdują się obok grobu Jana Lutosławskiego, również syna Franciszka, który był polskim agronomem, publicystą rolniczym i działaczem społecznym, wieloletnim redaktorem Gazety Rolniczej. W kaplicy leżą jeszcze ciała Marii Niklewiczowej – ostatniej dziedziczki Drozdowa i jej męża Mieczysława, jak również Wacławy Lignowskiej, nauczycielki, pani do towarzystwa Pauliny Lutosławskiej, babki Witolda Lutosławskiego.

Nie wiadomo jednak dlaczego ciało pierwszej żony Franciszka Lutosławskiego Marii, nie zostało przeniesione do kaplicy pobudowanej na jej cześć, tylko znajduje się w grobie tuż obok kaplicy. W nim pochowany jest również sam senior rodu Franciszek oraz jego druga żona Paulina. Obok ich grobu pochowany jest Stanisław Lutosławski wraz z żoną Marią.

Grób, w którym pochowany jest senior rodu Lutosławskich - Franciszek, jego pierwsza żona Maria i druga żona Paulina

Obiekt wpisany do rejestru zabytków pod nr A-105 z 24.04.1981 r.

Za kaplicą Lutosławskich, tuż pod samą ścianą cmentarza znajduje się grób lokalnego poety Henryka Gały.

Grób Henryka Gały, tuż za kaplicą Lutosławskich

PUNKT 5 - Kościół p.w. św. Jakuba Apostoła

Kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła w Drozdowie został ufundowany przez Franciszka Lutosławskiego i wybudowany wg projektu słynnego warszawskiego architekta Witolda Lanciego. 13 września 1925 roku Romuald Jałbrzykowski, polski duchowny rzymskokatolicki, biskup pomocniczy sejneński dokonał konsekracji świątyni. Jest to perełka sakralnej architektury, która urzeka zarówno swoim pięknem, jak i bogatą historią. Kościół wybudowano w stylu neoromańskim. Posiada jedną nawę z wyodrębnionym prezbiterium.

Położony w malowniczym otoczeniu narwiańskiej przyrody, jest jednym z nieodłącznych elementów krajobrazu Drozdowa. Wnętrze kościoła nawiązuje do klasycznych kanonów piękna, łącząc prostotę z wyrafinowanymi detalami. Istotnym elementem wystroju jest ołtarz główny, na którym znajduje się fragment obrazu Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, włoskiego artysty z XVIII wieku. Obraz ten przedstawia wznoszącą się ku niebu Maryję, otoczoną przez adorujących aniołów, co podkreśla jej wyjątkową rolę w historii zbawienia. Dopełnieniem ołtarza są postacie św. Piotra i św. Pawła w szatach nawiązujących do oryginału, co tworzy harmonijną i spójną kompozycję. Po obu stronach kościoła mieszczą się ołtarze boczne, również zaprojektowane w stylu neogotyckim, przedstawiające obraz św. Barbary po prawej stronie i obraz św. Jakuba i Judy po lewej. Bardzo ciekawie ukazana jest Trójca Święta, odwołująca się do znaku oka opatrzności. Dzisiejsza kolorystyka ołtarza nawiązuje do oryginalnej.  Długość kościoła wynosi 36 m, a szerokość 12 m. W kościele znajduje się kielich z ok.1500 roku oraz monstrancja z 1588 r.

Świątynia zwraca uwagę turystów wysoką dzwonnicą, dzięki której w swojej architektonicznej budowie nie przypomina polskich wiejskich kościółków. Wieża wznosi się na wysokość 24 m. Wizyta w kościele pw. św. Jakuba Apostoła w Drozdowie pozwala zanurzyć się w atmosferze duchowości i kontemplacji oraz odkryć bogate dziedzictwo kulturowe tej urokliwej miejscowości. Kościół ten jest dowodem na głęboką wiarę i związki rodziny Lutosławskich z lokalną społecznością oraz piękne świadectwo tradycji sakralnej architektury. Kościół po II wojnie światowej był wielokrotnie odnawiany i zmieniano jego wystrój.

Na tylnej ścianie kościoła umieszczone są tablice upamiętniające osoby związane z Drozdowem: Mariana i Józefa Lutosławskich rozstrzelanych w Moskwie w 1918 r., którzy byli synami Pauliny i  Franciszka oraz tych, którzy zginęli w czasie II wojny światowej, tj. Henryka, zmarłego w łagrze na Kołymie i Bogdana - ofiary Oświęcimia. Obok wisi duża tablica poświęcona pamięci żołnierzy Armii Krajowej - placówki Drozdowo, poległych za Wolną Polskę w latach 1940-1945. W kościele znajduje się również epitafium Romana Dmowskiego.

Obiekt wpisany do rejestru zabytków pod nr 104 z 24.04.1981 r.

PUNKT 6 - Historyczna kamienica państwa Pieńkowskich

Kamienica pochodzi z początku XIX wieku i została wzniesiona przez rodzinę Pieńkowskich w 1930 roku. Budowla na planie trapezu, murowana, ceglana otynkowana, trójkondygnacyjna.

Aleksander Pieńkowski właściciel powyższej kamienicy, w książce pt. „Pamiętnik drozdowiaka. Pamięć o zwykłych-niezwykłych bohaterach” opisał wydarzenia wybuchu II wojny światowej, a także wspomnienia z czasów młodości, opisując m.in. budowę swego domu, stojącej do dziś nieopodal drozdowskiego kościoła charakterystycznej kamienicy, która w tamtych czasach była ważnym punktem dla mieszkańców Drozdowa.

Oto fragment książki, w którym opisuje budowę kamienicy:  

„Gdy wróciłem z wojny w 1921 r., ożeniłem się z Władysławą z domu Darmetko i założyłem sklep spożywczo-kolonialny w 1922 roku 1 lipca w swoim domu własnym w Drozdowie pod Łomżą i dodatkowo prowadziłem również kilkuhektarowe gospodarstwo rolne, które pozostało mi po śmierci Rodziców, po spłacie brata Emila i siostry Józefy Zabielskiej. Druga siostra Władysława Wykowska, będąca w USA, spłatę swojej części przekazała na brata Emila i siostrę Józefę i ja im wypłaciłem, potem dałem jej w posagu cztery tysiące złotych.

Zajęcie moje polegało przeważnie na handlu, który bardzo lubiłem i dawało mi to poważny zysk. Moja rodziny składała się z żony i ośmiorga dzieci. Starsze już mnie wyręczały czasowo w moim zawodzie. Do 1930 roku handlowałem w starym domu, po Rodzicach. Był lichy i słomą kryty. Jednej nocy przy pomocy kolegów i innych chłopów ze wsi rozebraliśmy go. Została jeszcze podłoga, to na niej wypiliśmy z dziesięć butelek wódki, a na zakąski była kiełbasa, salceson i chleb swojej roboty - to była cała zapłata za rozbiórkę tego starego domu. Było to w 1924 roku i tego roku zacząłem przygotowywać materiał na budowę nowego domu, który pobudowałem 1930 roku.

Na nowy dom miałem już zlasowane wapno, połowę cegły i wszystkie belki. Mech wytarli Wł. Nierwieński i Z. Sielawa, futryny na okna miałem już robić, okna i drzwi wądołowskie z Rakowa, potem dorabiał resztę F. Nitkiewicz. Do budowy domu zgodziłem majstra z Łomży K. Kozłowskiego za cztery tysiące sto złotych z jego murarzami, których było aż ośmiu, pomoc była moja - trzech chłopów, którym płaciłem po pięć złotych dziennie. Żwir woził mi Włodkawski ze swojej góry, za który płaciłem mu dziesięć złotych dziennie z przywiezieniem. Dwa balkony robił mi kowal w Drozdowie, Cz. Jarota, resztę cegły dowozili mi z cegielni J. Sokołowski i J Jagodziński, płaciłem im po pół metra żyta za przywiezienie tysiąca cegieł. Dom cały był wybudowany w przeciągu jednego miesiąca, pokrył mi go blachą Kosakowski z Łomży, za rok go otynkowałem, kosztowała mnie całość 30.000 zł. Zadłużyłem się na 18.000 zł Żydom z Łomży, kupcom za pobrane towary na kredyt i na weksle 11.000 zł i rolnikom w Drozdowie, Rakowie i w Kosakach na 7.000 zł.

Przez czas budowy handlowałem w spichrzu, potem handlowałem w nowym domu, aż 1 września 1939 roku zastała mnie wojna.”

Ciekawostki dotyczące rodziny Pieńkowskich:

* Na miejscu obecnej kamienicy stała gliniana chałupa kryta strzechą, którą rozebrano w ciągu 1 nocy.

* Pobudowany nowy dom w planach miał mieć tylko 1 piętro, drugie wybudowano na prośbę przyszłego dyrektora szkoły i tam przez jakiś czas uczyły się dzieci. W tym czasie budowano nową szkołę podstawową w Drozdowie.

* W kamienicy znajdowała się piwiarnia „Zacisze”, w której można było kupić Drozdowskie piwo, sklep spożywczy oraz piekarnia.

* Aleksander i Władysława mieli 8 dzieci. W 1940 roku ojciec rodziny został aresztowany za organizowanie zbrojnego podziemia i dostał wyrok 8 lat zsyłki na Syberię. W nocy z 19 na 20 czerwca 1941 roku aresztowano kolejną część rodziny. Zofii, Józefowi, Barbarze i Tadeuszowi udało się uciec. Matkę Władysławę (37 lat) wywieziono do Kazachstanu z czwórką dzieci: Marią (17 lat), Zbigniewem (15 lat), Danutą (3 ) oraz Sebastianem (13 miesięcy).

* To właśnie piętnastoletni syn Zbigniew, musiał zastąpić swojego ojca będąc na  uchodźstwie. Chodził do pracy, opiekował się młodszym rodzeństwem i pomagał mamie przetrwać ten trudny dla rodziny czas.

* Do Łomży powrócili 13 kwietnia 1946 roku pociągiem wraz z innymi repatriantami. Wojnę przeżyli wszyscy członkowie rodziny Pieńkowskich.

* Syn Aleksandra, Zbigniew Pieńkowski († 85 lat) urodził się 20 kwietnia 1926 roku w Drozdowie koło Łomży. Przyszedł na świat jako drugi z ośmiorga rodzeństwa.  Zmarł w 2012 r. Znakomity tancerz solista, kierownik baletu i choreograf wielu zespołów pieśni i tańca w Polsce i za granicą, w latach 1988-1993 pracował jako kierownik artystyczny i choreograf Zespołu Pieśni i Tańca Łomża.

O dalszych losach rodziny możemy przeczytać we „Wspomnieniach” Zbigniewa Pieńkowskiego z Drozdowa, obejmujące lata 1939-1986. Jest to autobiografia, gdzie ponad dwie trzecie wspomnień to szczegółowy opis przeżyć jego i części jego rodziny w czasie pięcioletniego zesłania w głąb ZSRR (1941- 1946).

PUNKT 7 - Muzeum Przyrody – Dwór Lutosławskich w Drozdowie

Muzeum Przyrody - Dwór Lutosławskich w Drozdowie to prawdziwa perła na mapie atrakcji ziemi łomżyńskiej. To miejsce jest nie tylko ciekawe z perspektywy historycznej, ale także stanowiące fascynujący przystanek dla wszystkich miłośników przyrody.

Muzeum Przyrody – Dwór Lutosławskich w Drozdowie mieści się w dawnej siedzibie rodu Lutosławskich, zabytkowym dworze ziemiańskim. Budynek został zbudowany w stylu willowo-dworskim i łączy dwie części: typowo dworkową swoimi początkami sięgającą XVIII wieku, której tradycyjna architektura wydaje się nienaruszona przez upływ czasu oraz dobudowaną w wieku XIX willę włoską według projektu Franciszka Lilpopa. To tu w roku 1939 zmarł zaprzyjaźniony z Lutosławskimi, ważny w naszej historii polityk i mąż stanu Roman Dmowski, co upamiętnia tablica znajdująca się na jednej ze ścian budynku. Dmowski spędził w Drozdowie ostatnie pół roku swojego życia pod opieką Mieczysława i Marii z Lutosławskich Niklewiczów. Zmarł 2 stycznia 1939 roku.

Wystawy prezentowane w muzeum są poświęcone historii i przyrodzie. Ekspozycja „Salon dworski” nawiązuje do przełomu XIX i XX wieku i przypomina historię ziemiańskiego rodu Lutosławskich. Obejmuje stylowe meble, portrety, zdjęcia oraz pamiątki po rodzinie, która dała Polsce wielu wybitnych działaczy społecznych i twórców kultury, w tym światowej sławy kompozytora Witolda Lutosławskiego. Z kolei ciąg kilku wystaw przyrodniczych ukazuje piękno i bogactwo przyrody polskiej ze szczególnym uwzględnieniem doliny Narwi oraz kotliny biebrzańskiej. Ekspozycje są poświęcone ptakom, ssakom, motylom i roślinom (zwłaszcza ziołom). Oprócz nich w muzeum mieści się także wystawa akwarystyczna „Podwodny świat pięciu kontynentów” – największa w regionie tego typu ekspozycja. Obejmuje prawie 30 akwariów ze słodkowodnymi rybami z jezior oraz rzek Afryki, Azji, Australii, Ameryki Południowej i Europy. To kilkadziesiąt gatunków, a wśród nich okonie, pielęgnice, skalary, a nawet mięsożerne piranie.

Dwór Lutosławskich otacza uroczy park będący znakomitym miejscem do spacerów i odpoczynku. Został on założony przez rodzinę Lutosławskich w XIX w. To wyjątkowe miejsce, które łączy fascynującą historię z naturalnym pięknem. Niezależnie od tego, czy jesteś miłośnikiem historii, czy też przyrody, na pewno znajdziesz tu coś dla siebie.

                                Park podworski przy Muzeum Przyrody - Dworze Lutosławskich w Drozdowie

PUNKT 8 - Zabytkowa aleja grabowa w parku podworskim przy Muzeum

Aleja grabowa w Muzeum Przyrody – Dworze Lutosławskich w Drozdowie to jedna z najbardziej charakterystycznych atrakcji przyrodniczych w tym miejscu. Jest to długa, około 100-metrowa aleja drzew składająca  się ze 122 grabów pospolitych, których wiek szacuje się na ponad 150 lat. Tworzą ją dwa równolegle biegnące szpalery grabów. Aleja drzew grabowych w została uznana za pomnik przyrody.

Pomnik przyrody to wyjątkowy element przyrody o szczególnym znaczeniu ekologicznym, historycznym, naukowym lub kulturowym. Może to być indywidualne drzewo, ale też cała grupa drzew.

Aleja grabowa usytuowana jest we wschodniej części parku podworskiego. Drzewa zostały posadzone przez rodzinę Lutosławskich. Za ich czasów aleja prowadziła do Kościoła pw. św. Jakuba Apostoła.

Jest to miejsce, które łączy nas z przeszłością, stanowiąc żywy pomnik czasów, które przeminęły. Aleja jest świadectwem lokalnej tożsamości, dziedzictwa i tradycji. Jest symbolem ciągłości, pokazującym, jak historia, kultura i przyroda splatają się razem.

CIEKAWOSTKI DOTYCZĄCE GRABU POSPOLITEGO:

Grab pospolity znany również jako Carpinus betulus, to fascynujące drzewo, które można znaleźć w wielu lasach w Europie.

* Owoce grabu pospolitego są bardzo unikalne. To tzw. orzeszki mające specjalne struktury, które wyglądają jak skrzydła. Te "skrzydła" pomagają owocom "latać" na dalekie odległości, kiedy są zdmuchiwane przez wiatr. To naturalny sposób, w jaki drzewo rozsiewa swoje nasiona.

* Grab pospolity jest znany ze swoich zdolności do formowania różnych kształtów i struktur. W rzeczywistości grab jest często stosowany w sztuce ogrodowej, zwanej topiarią, do tworzenia roślinnych rzeźb.

* Drewno grabu pospolitego jest jednym z najtwardszych rodzajów drewna w Europie. To twardość sprawia, że jest doskonałym materiałem na narzędzia takie jak: młotki, rękojeści siekier czy elementy maszyn.

* Grab pospolity to prawdziwa ostoja dla dzikiej przyrody. Jego jadalne owoce przyciągają różne gatunki ptaków, takie jak kosy, szpaki czy sikory. Z kolei liście i pędy stanowią pożywienie dla wielu gatunków motyli.

* W niektórych kulturach, grab pospolity był uważany za magiczne drzewo. Według niektórych mitów i legend, graby były uważane za drzewa czarodziejów i wróżbitów.

*  Grab pospolity ma piękne, sercowate liście, które zmieniają kolor z sezonu na sezon. Wiosną i latem są one jaskrawo zielone, natomiast jesienią zmieniają kolor na złoto i brąz.

PUNKT 9 - REZERWAT KALINOWO - najwyższy punkt wysoczyzny krawędziowej

Rezerwat Kalinowo, dawniej nazywany „Górkami” lub "leśnym parkiem" za czasów Lutosławskich był  parkiem spacerowym, w którym znajdowały się ścieżki, ławki, altana i krzyż umieszczony na jednym z pagórków. Syn Franciszka Lutosławskiego, Kazimierz, zwany "druhem Szarym", prowadził tam obozy dla dzieci z rodziny Lutosławskich i ich przyjaciół. Budowali szałasy, organizowali różnego rodzaju gry i zabawy, a wieczorami wszyscy zbierali się przy ognisku, gdzie Kazik opowiadał historie związane z harcerstwem. Było to miejsce również często odwiedzane przez mieszkańców Łomży w okresie majówek i innych wolnych weekendów.

Dziś rezerwat Kalinowo jest  obszarem chronionym ze względu  na wartości przyrodnicze: niezwykle bogaty florystycznie ciepłolubny grąd i dąbrowę świetlistą.

                                                                   Wejście do rezerwatu Kalinowo

W skład drzewostanu wchodzi głównie lipa drobnolistna i dąb szypułkowy z domieszką klonu i grabu. Stare, rozłożyste drzewa zamieszkiwane są przez dziuplaki. Jest to grupa ptaków, które budują swoje gniazda w dziuplach drzew. Należą do nich: dzięcioł, kowalik,  puszczyk czy dudek. Niektóre z nich są w stanie wykuć gniazda samodzielnie, podczas gdy inne korzystają z naturalnych dziur lub dziupli wykutych przez inne gatunki. 

 Tablica edukacyjna LEŚNE PRZEDSZKOLE

W dolnej części rezerwatu, na glebach żyznych o większej wilgotności utrzymującej się przez cały rok rozwijają się geofity wiosenne, wśród których można dostrzec  przylaszczki, zawilce czy złocie żółte. Polany i obrzeża lasu  urozmaica roślinność kserotermiczna. W rezerwacie przebiega ścieżka przyrodnicza, na której znajdują się liczne tablice edukacyjne i kierunkowe. W miejscu, gdzie stoi tablica  pt. „Leśne przedszkole” przebiega strefa wysoczyzny krawędziowej. 

 PUNKT 10 - REZERWAT KALINOWO - STRUMYK w rezerwacie

Poruszając się dalej wzdłuż ścieżki i znaków kierunkowych, mijamy po drodze wiele tablic edukacyjnych i dochodzimy do strumyka wypływającego ze źródliska w rezerwacie Kalinowo.

Źródło to miejsce, gdzie woda podziemna naturalnie wypływa na powierzchnię ziemi. Może to być wynikiem ciśnienia hydrostatycznego, które zmusza ją do wydostania się na powierzchnię. Źródła są niezwykle ważnym elementem ekosystemu, zwłaszcza w lesie, gdzie mogą stanowić główne źródło wody dla lokalnej fauny i flory. Woda w nim zazwyczaj jest czysta i bogata w minerały, ponieważ zostaje naturalnie filtrowana przez glebę i skały. Dla dzikich zwierząt źródło wody może być kluczowe dla przetrwania, zwłaszcza w okresach suszy. Dodatkowo, źródła są również niezwykle ważne dla roślin. Woda jest niezbędna do procesu fotosyntezy, który pozwala roślinom na wytwarzanie glukozy, niezbędnej dla ich wzrostu i przetrwania. Źródła, zwłaszcza te płynące przez las, mogą zasilać systemy irygacyjne, które z kolei zasilają różne gatunki roślin. Pełnią również istotną rolę w utrzymaniu różnorodności biologicznej, tworząc unikalne siedliska dla wielu gatunków. Niektóre gatunki ryb, płazów, bezkręgowców, a nawet roślin są specjalnie przystosowane do życia w lub wokół źródeł. W związku z tym, ochrona źródeł i obszarów, przez które przenikają wody podziemne, jest kluczowym elementem zarządzania zasobami wodnymi i ochrony środowiska.

Przy strumyku w rezerwacie Kalinowo stoi tablica edukacyjna pt. „Las naturalny las sztuczny”. Przez strumyk prowadzi drewniana kładka, którą trzeba pokonać, aby wyjść z rezerwatu. Tu kończy się ścieżka przyrodnicza i nasza gra terenowa.

Mamy nadzieję, że odgadliście główne hasło.

Koniec ścieżki przyrodniczej w rezerwacie Kalinowo