UWAGA: Ścieżka dostępna po ustąpieniu wiosennych rozlewisk

      Ścieżka rozpoczyna się w miejscowości Koty, małej wsi leżącej w otulinie Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi. Wszyscy miłośnicy przyrody pokonując 9 km odcinek będą mogli obserwować licznie występującą tu ornitofaunę wodno-błotną i duże ssaki.

Ścieżka biegnie drogą gruntową wzdłuż rzeki Gać do jej ujścia do Narwi, następnie zakręca w kierunku wschodnim do  drewnianego mostu przebiegającego przez Narew i prowadzi do wsi Bronowo. Rodzaj i jakość drogi umożliwiają poruszanie się po niej pieszo, rowerem albo samochodem. Jednak wiosną, kiedy w dolinie Narwi pojawiają się rozlewiska, środkowa część trasy, znajdująca się w pobliżu rzeki jest dostępna tylko dla osób poruszających się pieszo, a w latach kiedy rozlewiska są szczególnie rozległe i głębokie, zupełnie niemożliwa do przejścia.

Dojazd do Kotów z Łomży  możliwy jest autobusami PKS Nova o następujących godzinach: 5.45; 16,00 (stan na wrzesień 2023).

Natomiast do Bronowa dojechać można z Łomży autobusami PKS Nova o następujących godzinach: 5.30; 15.40 ( stan na wrzesień 2023)

          Po dotarciu do wsi Koty idziemy w kierunku północnym ok. 1 km i dochodzimy do rzeki Gać. W tym miejscu znajduje się nasza tablica edukacyjna zawierająca podstawowe informacje dotyczące Łomżyńskiego Parku oraz zakazy jakie obowiązują na terenie chronionym, jak również mapa przedstawiająca aktualne rozmieszczenie różnych gatunków zwierząt bytujących w dolinie Narwi.

Podążając wzdłuż ścieżki dalej dotrzemy w rejon ujścia lewobrzeżnego dopływu rzeki Gać do Narwi. Znajdziemy się w centrum szlaku przelotowego tysięcy ptaków wodno-błotnych. W tym miejscu znajduje się nasza kolejna tablica pn. UJŚCIE GACI.

Ujście rzeki Gać do Narwi to jedno z najbardziej znanych miejsc wśród ornitologów w Polsce i Europie. Rozciągające się wokół, okresowo zalewane, podmokłe łąki przyciągają wiosną wielotysięczne stada ptaków stanowiąc dla nich ważne miejsca do żerowania i regeneracji przed dalszą drogą.

W okresie wiosennych przelotów, na tworzących się wokół płytkich rozlewiskach spotkać tu można ogromne grupy gęsi białoczelnych, zbożowych, tundrowych, białolicych i obrożnych. Dolina Narwi leży na trasie migracji pomiędzy ich zimowiskami a terenami lęgowymi na północy Europy. 

Teren ten to również szlak przelotowy kaczkowatych. Można tu obserwować ogromne stada świstunów i rożeńców oraz duże zgrupowania cyranek, gągołów, krzyżówek, płaskonosów i czernic.

Obecność licznych bezkręgowców  roślin naczyniowych i owadów zapewnia obfitość pożywienia, a kilkusethektarowe zalane wodą łąki spokój i bezpieczną przystań.

Od lutego możemy obserwować i usłyszeć widowiskowe zgrupowania łabędzi krzykliwych i niemych, których stada w szczycie przelotu liczą nawet do kilkudziesięciu osobników.

Patrząc w kierunku zachodnim widoczny jest największy w dolinie Narwi kompleks lasów łęgowych o naturalnym charakterze, stanowiący ważny element korytarza migracyjnego łosi, jeleni, dzików i wilków.

Powołany na tym obszarze rezerwat ścisły Wielki Dział to również miejsce gniazdowania bociana czarnego oraz ptaków drapieżnych bielika i orlika krzykliwego.

Rzeka Gać to miejsce występowania licznej populacji bobra europejskiego, największego gryzonia w Europie. Skupiska zarośli wierzbowych znajdujące się w pobliżu idealnie nadają się do kopania nor czy budowania tam.

Ssaki te podnoszą w ten sposób poziom wody, zwiększając powierzchnię mokradeł. Odgrywają kluczową rolę w tworzeniu różnorodności biologicznej. Ich działalność ma wpływ na krajobraz oraz stabilność ekosystemu w tej okolicy. Liczne zgryzy na drzewach oraz ślady przeciągania gałęzi w kierunku wody świadczą o zasobności pokarmowej tego miejsca. Do szczególnie ulubionych przez bobry drzew należy: osika, wierzba, brzoza leszczyna, jesion, dąb, grab, jabłoń, jawor.  Kiedy zbliża się zima zwierzęta te rozpoczynają magazynowanie drzew, którymi będą się żywić.

         Dolina Narwi, wzdłuż której przebiega ścieżka, jest jedną z nielicznych ostoi w Polsce dla rycyka, kulika, derkacza, kropiatki, krwawodzioba i bekasów: kszyka, bekasika, dubelta, które również można tu zaobserwować. Ponadto otaczający tę groblę teren to przystań bataliona, siewki, biegusa zmiennego i rdzawego, rybitwy: białoskrzydłej i białowąsej, mewy oraz żurawia.

            Idąc dalej wzdłuż ścieżki przyrodniczej w kierunku Bronowa dotrzemy do „Białego Bagna” i naszej kolejnej tablicy informacyjnej.

„Białe bagno” to zwyczajowa nazwa znajdującego się na tym terenie kompleksu starorzeczy wraz z rozległymi trzcinowiskami i podmokłymi łąkami obfitującymi w różnorodne gatunki fauny i flory.

Trzcinowiska to miejsce, gdzie zaobserwować można gęsi gęgawy. Jest to jedyny gatunek gęsi gniazdujący w Polsce. W dolinie Narwi odnalazł dogodne warunki do złożenia jaj i wychowywania młodych.  W tym miejscu gniazduje również bąk – duży ptak wodny z rodziny czaplowatych. To prawdziwy mistrz kamuflażu. W obliczu zagrożenia przybiera pozę z szyją wyciągniętą w górę, co jeszcze bardziej upodabnia go do otoczenia. Jego obecność zdradza jedynie charakterystyczny dźwięk przypominający buczenie lub dmuchanie w butelkę. 

Trzcinowiska są również bazą noclegową w okresach jesiennych przelotów ptaków m.in. szpaków w kilkuset osobowych grupach.

Okoliczne zalewowe łąki są optymalnym miejscem do żerowania i rozrodu rycyka i kulika wielkiego.  Oba te gatunki wyróżniają się wyjątkowo długimi i smukłymi dziobami, przystosowanymi do zdobywania pokarmu takiego jak: owady, pająki, mięczaki, skorupiaki, których na podmokłych łąkach nie brakuje. Zarówno rycyk, jak i kulik wielki są według klasyfikacji IUCN gatunkami bliskimi zagrożenia a ich populacja z roku na rok maleje.

Największym rarytasem ornitologicznym jest tutaj wodniczka, niewielki ptaszek zagrożony wyginięciem w skali swiatowej. Dolina Narwo obok doliny Biebrzy i Polesia stanowi jedyną ostoję tego gatunku w Polsce.

Wierzbowe śródłąkowe zadrzewienia stanowią miejsce lęgowe dla remiza, ptaka łatwego do rozpoznania dzięki czarnej maseczce wokół oczu. Zdecydowanie bardziej charakterystyczne jest jednak jego gniazdo misternie uwite z puchu i włókien roślinnych, zawieszone na cienkiej i wiotkiej gałązce wierzby.

W połowie ścieżki po lewej stronie widzimy niewielki las, który jest dzienną ostoją łosia, jelenia i borsuka.  Jest to las grądowy. W drzewostanie dominuje dąb szypułkowy, wiąz pospolity, jesion, w domieszce występuje grab i pojedyncze okazy topoli, osiki i olszy czarnej. W dobrze rozwiniętej warstwie krzewów duży jest udział porzeczki czarnej, kruszyny pospolitej i leszczyny. W runie przeważają eutroficzne rośliny dwuliścienne: jaskier kosmaty, kuklik pospolity, konwalia majowa, kopytnik pospolity, dzwonek - jednostronny i pokrzywolistny, skrzyp leśny, groszek wiosenny. Charakterystyczne jest występowanie geofitów wiosennych: zawilca żółtego i gajowego, przylaszczki pospolitej, złoci żółtej, fiołka przedziwnego - kwitnących w okresie poprzedzającym pełne ulistnienie drzewostanu.

W tym samym okresie w dolinie Narwi trwają intensywne toki batalionów, które w Polsce spotyka się wiosną na rozległych łąkach zalewowych. Jest to kolejne charakterystyczne miejsce na naszej ścieżce przyrodniczej, w którym znajduje się tablica poglądowa poświęcona tym ptakom.

Bataliony gniazdują na podmokłych łąkach, północnej Europy i Azji. Zimują na wybrzeżach Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie i Indiach, a także w wielu rejonach środkowej i południowej Afryki. Tylko znikoma ich część pozostaje na okres lęgowy w niektórych rejonach Polski. Większość kieruje się ku północy w tundrę, która jest ich lęgowiskiem na kontynencie euroazjatyckim.

Są to fascynujące ptaki, które zachwycają swoim wyglądem i zachowaniem. Wiosną spotkamy je na rozległych, zalewowych łąkach narwiańskich. Samce i samice tego gatunku mają zupełnie odmienne upierzenie. Osobniki męskie w okresie godowym prezentują niezwykle barwne i imponujące pióra, tworzące charakterystyczne kołnierze zwane kryzami o niepowtarzalnym układzie kolorów. Nie spotkano do tej pory dwóch ptaków identycznie ubarwionych! Samice są o wiele mniej okazałe, skromniej ubarwione w brązy i beże.

Żywią się owadami i ich larwami, pająkami, małymi skorupiakami wodnymi i ślimakami, przyczyniając się do kontroli tych organizmów w ich środowisku naturalnym.

Bataliony narażone są na utratę siedlisk związanych z przekształceniem terenów podmokłych. Ochrona i zachowanie tych obszarów stanowią kluczowe działania w celu zapewnienia przetrwania tego cennego gatunku.

Czy wiesz, że?

Bataliony to prawdziwi podróżnicy! Pokonują tysiące kilometrów, a ich trasy migracyjne z Afryki do Europy obejmują tysiące kilometrów, a ptaki przelatują przez różne kraje, takie jak Francja, Niemcy, Holandia, Szwecja, czy Polska.

     Idąc dalej wzdłuż naszej ścieżki przyrodniczej i kierując się w stronę Bronowa spotkamy naszą kolejną tablicę edukacyjną przedstawiającą mapę turystyczno -krajobrazową Parku. Stoi ona niedaleko drewnianego mostu zbudowanego 23 lata temu przez mieszkańców wsi i wojska.  Stąd rozciąga się wspaniały widok na dolinę Narwi, jej kształt i niepowtarzalny charakter, który jest wynikiem zachowania naturalnego biegu rzeki.  Rzeka Narew w obrębie parku płynie naturalnym korytem, tworząc liczne meandry.

Jest to piąta, co do długości rzeka w Polsce - 484 km, w tym 36 km na Białorusi i 448 km w Polsce. Szerokość doliny objęta ochroną w obszarze parku krajobrazowego wynosi 1,5-2 km. Oprócz głównej rzeki w granicach parku znajdują się również ujściowe odcinki jej dopływów. Głównym prawobrzeżnym dopływem jest Łojewek, a największym lewobrzeżnym dopływem Narwi jest rzeka Gać, wzdłuż której właśnie przebiega część naszej ścieżki przyrodniczej. Najwyższe wzgórza w otoczeniu doliny osiągają 153 m n.p.m. 

Narew to typowa rzeka nizinna, charakteryzująca się wezbraniami marcowymi. Dlatego ta właśnie dolina jest już jedną z ostatnich w Europie aktywnych, regularnie zalewanych dolin lęgowych. Jest ostoją ptaków o randze europejskiej! Naturalne siedliska roślinne i ich różnorodność powoduje, że znajduje tu doskonałe miejsce do bytowania wiele gatunków ptaków, wśród których niektóre są zagrożone wyginięciem!

Na obrzeżach doliny, u podnóża strefy krawędziowej wysoczyzny wykształciły się łęgi i olsy, gdzie drzewostan tworzą olsza czarna z domieszką jesionu i wiązu. W miejscach, gdzie występują torfowiska źródliskowe spotkamy olsy źródliskowe z rzeżuchą gorzką. Taki las rośnie przy siedzibie Łomżyńskiego Parku Doliny Narwi w Drozdowie.

W parku ochroną objęto 735 gatunków roślin naczyniowych. Wśród nich 23 gatunki roślin znajdują się pod ochroną całkowitą, a 94 należy do gatunków rzadkich.

Obiektami hydrologicznymi wpływającymi na specyfikę i charakter środowiska przyrodniczego Łomżyńskiego Parku są również liczne mokradła stałe i okresowe, torfowiska, źródliska, starorzecza oraz śródpolne oczka wodne.

Po przekroczeniu mostu wychodzimy na skarpę doliny Narwi skąd rozciąga się widok na zachodnią część Bagna Wizna. Stąd do przejścia pozostaje nam kilkaset metrów i znajdujemy się we wsi Bronowo.