Ścieżka przyrodnicza nr 1 - długość 1000 m

Początek ścieżki - Przystanek 1 – mostek na Narwicy – wolno płynącej rzeczce, prawym dopływie Narwi. Od przystanku MPK i PKS w Drozdowie dochodzi się tutaj drogą asfaltową w lewo ok. 50 m przed rezerwatem „Kalinowo”. Po przejściu dalszych 150 m, drogą polną, docieramy do przystanku. Rozciąga się stąd widok na dolinę Narwi z wyniesieniami strefy krawędziowej w tle. To doskonałe miejsce by wczesną, wiosną obserwować narwiańskie rozlewiska, które są ostoją licznych przedstawicieli wodno-błotnej ornitofauny. Ptactwo będące na przelotach ma tutaj doskonałe warunki na odpoczynek, żerowanie i nabranie sił przed dalszą podróżą. Zobaczyć można m.in. czajkę, rybitwę białoskrzydłą czy też stada bogato upierzonych samców tokujących batalionów. Przy odrobinie szczęścia, na otwartym niebie, dostrzec można krążącego bielika, myszołowa, jak też popularnego w tym rejonie błotniaka.

Bystre oko obserwatora wypatrzy z pewnością wiele innych okazów spośród ponad 180 gatunków parkowej ornitofauny. Być może i te, dla których dolina Narwi jest jedną z nielicznych ostoi w kraju i w Europie - np. wodniczki, dubelta, oraz takie, które znajdują się w „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt” i na „Europejskiej Czerwonej Liście Zwierząt Zagrożonych Wyginięciem”. Są to bielik, batalion oraz bąk, nur czarnoszyi, kania rdzawa, rybołów, sokół wędrowny, błotniak łąkowy, orlik krzykliwy, kulik wielki, mewa mała, rybitwa białoczelna, rybitwa białowąsa, rybitwa białoskrzydła, sieweczka obrożna, kropiatka, świstun, gągoł, rożeniec, biegus zmienny.

Nie mniej ciekawe mogą być obserwacje zespołów roślinnych koryta i brzegów Narwicy takich jak: zespół żabiścieku pływającego, osoki aloesowatej, moczarki kanadyjskiej, rzęsy drobnej i garbatej, czy też przedstawicieli wodnych ślimaków (zatoczek rogowy, błotniarka stawowa). Brzegi rzeki porasta szuwar manny mielec oraz pałka szerokolistna.

Dalej ścieżka prowadzi do rezerwatu „Kalinowo”. Z drogi Drozdowo – Piątnica, przy ustawionej tablicy informacyjnej wchodzimy na teren rezerwatu. Początkowo idziemy pod górkę wzniesienia morenowego sięgającego ok. 140 m n.p.m.

Lasy liściaste wymagają gleb żyznych, dlatego były masowo wycinane dla pozyskania terenów pod pola uprawne i łąki. Są bardzo cenne przyrodniczo, gdyż bogata warstwa roślin w runie i poszycie warunkuje dużą różnorodność zwierząt.

W rezerwacie „Kalinowo” zanotowano ogółem 211 roślin naczyniowych i 21 gatunków mszaków.

Przystanek 2. Teren ten porasta zbiorowisko roślinne dąbrowy świetlistej. W drzewostanie dominuje dąb szypułkowy, w mniejszej ilości lipa drobnolistna i klon zwyczajny. W runie występują przedstawiciele m.in. roślin chronionych, jak: naparstnica zwyczajna, pierwiosnka lekarska. Odsłonięte, nasłonecznione zbocze wzniesienia porastają rośliny ciepłolubne, do których należy m.in. przetacznik kłosowy, wiązówka bulwkowa, rozchodnik wielki, goździk kartuzek.

Kierując się do następnego przystanku zauważamy rozluźnienie w drzewostanie. Stworzyło to dogodne warunki dla rozwoju krzewów. Gatunki tutaj występujące to: szakłak pospolity, dereń świdwa, leszczyna pospolita, trzmielina zwyczajna.

Idąc dalej spotkamy tablicę poglądową Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi. Zatrzymując się w tym miejscu będziemy mogli przypomnieć sobie w jaki sposób różne rośliny rozprzestrzeniają swoje nasiona. Kto pomaga im w transporcie na dalsze odległości i jaką rolę pełnią w tym procesie zwierzęta, a jak dużo zależy od samej ich budowy? Przykładem mogą być nasiona klonu. Przenoszone przez wiatr powoli opadają zataczając w powietrzu spirale. Ta wiedza jest bardzo ważna, gdyż istotną cechą rezerwatu Kalinowo jest fakt, że utrzymuje się w nim bardzo dynamiczny proces regenerowania składu gatunkowego i struktury zbiorowisk roślinnych, zbliżonych składem do naturalnych.

Rezerwat tworzy wielogatunkowy las liściasty, który w ponad 90 % pochodzi z naturalnego odnowienia.

Przystanek 3. Wokół rozciąga się grąd typowy. Zajmuje on górne partie strefy krawędziowej i jest uboższy florystycznie od grądu czyśćcowego. Spośród roślin zielnych zobaczyć tu można piżmaczka wiosennego, przylaszczkę pospolitą, gwiazdnicę wielokwiatową i kopytnika pospolitego. Wśród drzew występuje lipa drobnolistna z dębem szypułkowym, klonem zwyczajnym, grabem i brzozą w różnym wieku i zagęszczeniu.

Dalsza nasza wędrówka przebiega zboczem strefy morenowej, której uroku dodają liczne wąwozy o stromych i nieregularnych kształtach. To właśnie tutaj zobaczymy kolejną tablicę, na której zamieszczone są informacje na temat grzybów jadalnych rosnących w lasach. Schodząc ścieżką w dół dostrzegamy coraz bogatszą warstwę runa, co informuje nas, iż znajdujemy się na obszarze grądu czyśćcowego o żyźniejszym siedlisku.

Przystanek 4. Miejsce to ma szczególny urok wczesną wiosną. O tej porze roku w lasach liściastych życie budzi się najpierw na ich dnie. Dzieje się tak dlatego, że przed rozwojem liści na drzewach światło może bez przeszkód wniknąć do najniższych partii lasu. Liczne rośliny wykorzystują to i zaczynają kwitnąć już w pierwszych ciepłych dniach. Mają ku temu przystosowanie w postaci cebul, bulw, i kłączy wypełnionych zapasami substancji pokarmowych, które pozwalają na bardzo szybki wzrost rośliny i rozwój kwiatów. Wówczas roztaczają się wokół łany kwitnącego zawilca gajowego i żółtego, przylaszczki pospolitej, złoci żółtej, szczawika zajęczego. Zobaczyć też można stanowiska miodunki ćmy.

Późną wiosną, gdy liście na drzewach w pełni się rozwiną, na dnie lasu zaczyna panować półcień. Wybuchowy rozwój geofitów wiosennych zostaje wyhamowany. By znów je podziwiać musimy poczekać do następnego przedwiośnia.

Gdy zatrzymamy się jeszcze na chwilę w rezerwacie i rozejrzymy po koronach drzew zauważymy rozwieszone budki lęgowe dla nietoperzy.

W lepszym zrozumieniu ich biologii pomoże nam kolejna tablica edukacyjna dotycząca ssaków latających. Niesamowita zdolność pozyskiwania pokarmu po zapadnięciu zmroku i szybkość poruszania się między drzewami, znacznie odróżnia je od innych zwierząt żyjących i rozmnażających się w tym lesie. W rezerwacie Kalinowo występuje gacek brunatny. Pokarm chwyta w powietrzu lub zbiera z powierzchni liści drzew i krzewów. Skład jego jest bardzo urozmaicony. Zawiera bowiem 64 gatunki należących do 9 rodzin owadów. Większość ofiar (92%) stanowią ćmy sówkowate.

Dalej ścieżka wiedzie do szosy Piątnica – Drozdowo, wzdłuż malowniczego, biegnącego w wąskim wąwozie strumyka.

          Ścieżka przyrodnicza nr 2 - długość ok 1500 m

Ścieżka rozpoczyna się przy szosie Piątnica – Drozdowo, około 300 m po wyjściu ze ścieżki nr 1. Na jej początku ustawiona jest tablica informacyjna z mapą i opisem przyrodniczym trasy. Po wejściu na ścieżkę, po lewej stronie widzimy strumień, który bierze swój początek ze źródeł wypływających u podnóża wyniesień morenowych.

Przystanek 1. Występuje tu zbiorowisko roślinne grądu czyśćcowego. Wczesną wiosną w runie spotkamy kwitnącą przylaszczkę pospolitą, zawilca gajowego i złoć żółtą. W późniejszym okresie oglądać możemy kokoryczkę wielokwiatową, kokorycz pełną, zerwę kłosową, kosmatkę owłosioną, czworolista pospolitego, groszek czerniejący.

Naszą uwagę zwracają również znacznych rozmiarów drzewa. Największe z nich, to stojąca po lewej stronie naszej trasy lipa drobnolistna. Warto na chwilę zatrzymać się i popatrzeć na to potężne, rozłożyste drzewo, które jest starsze od najdawniejszych naszych wspomnień z dzieciństwa. Jest ono szczególnie chronione jako pomnik przyrody.

W warstwie drzew na tym terenie oprócz lipy drobnolistnej występuje dąb szypułkowy, klon zwyczajny i grab.

Dalej ścieżka prowadzi nas do źródliska. Lodowatą, czystą wodę źródlaną zamieszkują przedstawiciele świata bezkręgowców. Wśród kamyków na dnie cieku możemy znaleźć domki chruścików. Te dziwne konstrukcje, mocno zlepione z piasku, kamyków, kawałków drewienek oraz fragmentów roślin wodnych mogą kryć jeszcze w sobie owada – chruścika. Żyje on w wodzie jedynie w okresie larwalnym. Po przeobrażeniu w postać dorosłą – latający chruścik wydobywa się na zewnątrz, by resztę życia spędzić nad wodą. Do owadów, których stadia larwalne żyją w wodzie należą też m.in. ważki, widelnice, jętki.

Wodę źródła zamieszkują również kiełże. Jeśli w korycie strumienia odwrócimy kamyk, zobaczymy te drobne zwierzęta umykające na boki w bezpieczne miejsca.

Obok tych małych żyjątek, w pobliżu strumienia, spotkamy zapewne większych przedstawicieli świata zwierząt. Należą do nich reprezentanci płazów: ropucha szara, żaba trawna, żaba moczarowa i rzekotka drzewna.

Płazy są zwierzętami ziemnowodnymi. Posiadają wiele cech wskazujących na przystosowanie do życia w dwóch środowiskach. Larwy płazów żyją w środowisku wodnym, natomiast osobniki dorosłe przebywają głównie na lądzie. Większość wymienionych gatunków odbywa masowe, łatwe do obserwowania wędrówki związane z rozrodem. Dla ropuchy szarej oraz żaby trawnej grądy rezerwatu „Kalinowo” stanowią szczególnie korzystne i najbardziej typowe środowisko całorocznego występowania i zimowania na terenie Parku. Osobniki tych gatunków odbywają gody w Narwicy i ponownie wracają do rezerwatu. Przynajmniej dwukrotnie w ciągu roku muszą przekraczać stosunkowo ruchliwą drogę. Aby im w tym pomóc i uchronić przed śmiercią, na całej długości rezerwatu Kalinowo, pod jezdnią, wybudowane zostały przepusty. Teraz nasze płazy bezpiecznie wędrują w wyznaczonym przez naturę kierunku.

Na całym świecie obserwuje się obecnie spadek liczebności tych zwierząt. Wynika to z dużej wrażliwości płazów na zmiany środowiska. Szczególne zagrożenie dotyczy miejsc ich naturalnego rozwoju (zanik i przekształcenie małych zbiorników wodnych). Z tego też względu wszystkie krajowe gatunki płazów objęte są w Polsce ścisłą ochroną prawną. Mówi o tym rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28.09.2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną.

Na tym obszarze występuje również rzekotka drzewna – najmniejszy płaz krajowy. Jak sama nazwa wskazuje, przez część roku prowadzi ona nadrzewny tryb życia. Ma ku temu przystosowania w budowie ciała: palce zaopatrzone na końcach w przylgi czepne oraz płaski kształt ciała umożliwiający silne przywarcie stroną brzuszną do podłoża. Zobaczyć rzekotkę nie jest jednak łatwo, gdyż zmienia swoje ubarwienie dostosowując się do kolorytu otoczenia.

Przystanek 2. Zauważamy zmniejszającą się liczbę geofitów w runie, co świadczy, że wkroczyliśmy na teren grądu typowego. Porasta on wyższe stoki strefy krawędziowej i samą wierzchowinę.

Podczas naszej wędrówki ścieżkami przechodziliśmy niejednokrotnie obok martwych, powalonych drzew. Mają one duże znaczenie biocenotyczne. Przewrócony i spróchniały pień drzewa jest swoistym biotopem zapewniającym roślinom i zwierzętom pokarm, miejsce rozrodu i schronienia.

Butwiejąca kłoda oraz tablica poglądowa ukazuje proces sukcesji ekologicznej. Kolejno występują po sobie różne zespoły roślin i zwierząt, aż do czasu, kiedy całkowicie ulegnie rozkładowi. Doświadczony przyrodnik, obserwując grupy organizmów bytujących na martwym drzewie, potrafi w przybliżeniu określić jak dawno temu ono upadło. Pierwszymi zwierzętami szukającymi schronienia w świeżo powalonym pniu są nagie ślimaki i stawonogi. Wkrótce zawitają tu wije i pająki. W następnym roku wciąż wyraźna jeszcze kłoda zostanie ponawiercana korytarzami larw chrząszczy. Korę pokryją mchy i grzyby. Po dwóch latach w pniu obserwuje się bardzo liczne korytarze wyżłobione przez larwy owadów. Ich obecność przyciąga ptaki szukające pożywienia m.in. dzięcioły. Martwe drzewo, ulegając powolnemu rozkładowi, uwalnia związki mineralne, które kiedyś pobrało z gleby. W ten sposób zamyka się obieg materii.

Podążając ścieżką w kierunku południowo – zachodnim dochodzimy do skraju rezerwatu, gdzie znajduje się ostatni przystanek.

Przystanek 3. Znajduje się tu najstarszy fragment rezerwatu. Tworzą go potężne, rozłożyste lipy. Ich majestatyczne kształty są przykładem potęgi i piękna przyrody. Znajdując się w ich otoczeniu człowiek zatraca poczucie czasu. Tu zachowała się liczna w osobniki populacja przepięknej lilii złotogłów. Zachwycają również populacje czworolistu, zerwy kłosowej groszku wiosennego. Występuje również rzadko spotykany smardz jadalny. W 2011 roku stwierdzono 17 owocników.

Gdy przyjrzymy się uważnie mijanym lipom zauważymy, że wiele z nich „kryje” w sobie dziuple. Odnajdują w nich schronienie najpospolitsze krajowe dziuplaki: dzięcioły, pełzacze, sikory, sowy i szpaki.

Wiosną, podczas okresu godowego ptaków, mamy okazję bycia świadkami wspaniałych koncertów zięby, świergotka drzewnego, drozda śpiewaka, sikory bogatki czy kosa.

Okres zanim drzewa nie rozwiną w pełni liści, jest to najlepszy do obserwacji ptaków, poznania ich wielkości i ubarwienia.

Również i w innych porach roku jest tutaj co podziwiać. Stojąc na skraju lasu możemy zobaczyć krążącą na niebie parę myszołowów zwyczajnych, która gniazduje w tej okolicy. Na nagrzanym podłożu zbocza lasu można spotkać jaszczurką zwinkę. Jest to najpospolitszy gad w Parku.

Odkryty, nasłoneczniony skraj lasu porasta roślinność ciepłolubna. Zobaczyć można jastrzębca kosmaczka, pięciornika piaskowego, rumiana żółtego, rojnika pospolitego oraz macierzankę zwyczajną.

Był to ostatni przystanek na naszej trasie. Wracamy ścieżką, wzdłuż skraju lasu, kierując się na południe do szosy Piątnica – Drozdowo. Tu ścieżka przyrodnicza dobiega końca.