Teren Rezerwatu bądź jego części mogą podlegać ochronie ścisłej, ochronie czynnej lub ochronie krajobrazowej jak ma to miejsce w Parku Narodowym. Ochrona ścisła (zachowawcza) polega na pozostawieniu obszaru bez ingerencji człowieka w naturalne procesy tam zachodzące. Ochrona czynna dopuszcza wykonywanie określonych prac gospodarczych w celu zachowania jakiejś wartości, która zniknęłaby w następstwie zachodzących procesów (np. usuwanie drzew i krzewów zacieniających stanowiska cennych gatunków światłolubnych). Ochrona krajobrazowa polega na utrzymaniu gospodarczego użytkowania, ale w sposób uwzględniający potrzeby przedmiotu ochrony. Na obszarach graniczących z Rezerwatem Przyrody może być wyznaczona otulina.
„Uznanie za Rezerwat Przyrody następuje w drodze rozporządzenia Wojewody, które określa jego nazwę, położenie lub przebieg granicy, ewentualną otulinę, cele ochrony oraz rodzaj, typ i podtyp Rezerwatu Przyrody,  a także sprawującego nadzór nad rezerwatem.”
Dla Rezerwatu Przyrody sporządza się projekt planu ochrony na 20 lat. Plan ustanawia Wojewoda w drodze rozporządzenia, po uzgodnieniu z Ministrem Środowiska. Gdy nie ma ustalonego planu ochrony, Wojewoda może ustanowić zarządzeniem zadania ochronne dla rezerwatu na 1-5 lat. Projekt zarządzenia opiniuje Minister Środowiska. Wojewoda może wydać decyzję o wykonaniu w Rezerwacie Przyrody określonych prac, nie ujętych w planie ochrony ani w zadaniach ochronnych.

 W Polsce jest 1368 Rezerwatów Przyrody (stan na 31.12.03r.) w czym największy udział mają rezerwaty leśne.
W Województwie Podlaskim ustanowionych jest 89 rezerwatów o łącznej powierzchni  22 931 ha. Najmłodszym rezerwatem w woj. podlaskim jest powołany z dniem 9 lipca 2003r. rezerwat „Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej”.