Są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających duże znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów i typów środowisk (naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne "oczka wodne", kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, w tym miejsca ich sezonowego przebywania lub rozrodu.
Ta forma ochrony przyrody na szczeblu lokalnym spełnia ważną rolę jako ostoja bioróżnorodności.

W Polsce znajduje się 6177 użytków ekologicznych o łącznej powierzchni ok. 42 tys. ha.

Na terenie województwa podlaskiego uznanych jest 249 użytków ekologicznych, z czego 90 % to śródleśne bagna i śródleśne oczka wodne, pozostałe to głównie bagna i oczka wodne, wśród użytków rolnych.

Na terenie Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi ustanowiono cztery Użytki Ekologiczne, a pięć jest planowanych.